Podziału majątku wspólnego małżonków można dokonać:
- w trakcie trwania małżeństwa (przed orzeczeniem rozwodu lub separacji),
- przy rozwodzie – w wyroku orzekającym rozwód,
- po orzeczeniu rozwodu.
Warunkiem dokonania podziału majątku wspólnego małżonków jest ustanie ustawowej wspólności majątkowej. Wspólność majątkowa małżonków co do zasady powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego, a ustaje z data orzeczenia przez sąd rozwodu lub separacji.
Poza wyżej wymienionym przypadkiem małżonkowie mogą w drodze umowy (aktem notarialnym) lub orzeczenia sądu znieść majątkową wspólność małżeńską w trakcie trwania małżeństwa.
Ad. 1
Jak już zostało wspomniane ustawowa wspólność małżeńska co do zasady ustaje z chwilą rozwodu lub separacji. Istnieje jednak możliwość zniesienia wspólności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa poprzez ustanowienie tzw. rozdzielności majątkowej. Jeśli małżonkowie są zgodni można wówczas dokonać tego w drodze umowy przed notariuszem. W braku zgody małżonków w tym zakresie pozostaje jedynie wystąpienie z powództwem do sądu rejonowego o ustanowenie rozdzielności majątkowej. Po wydaniu przez sąd orzeczenia o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, albo po zawarciu przez małżonków umowy przed notariuszem istnieje możliwość dokonania podziału majątku wspólnego mimo, iż zainteresowani nadal są małżeństwem.
Ad.2
Zgodnie z przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, na wniosek jednej ze stron, sąd może orzec w kwestii podziału majątku wspólnego już w wyroku orzekającym rozwód, o ile przeprowadzenie podziału nie spowoduje nadmiernych trudności i zwłoki w postępowaniu. W praktyce oznacza to, że sąd orzekając rozwód może w wyroku dokonać także podziału majątku w wspólnego małżonków ale wyłącznie na zgodny wniosek stron. W razie braku zgody małżonków co do wartości majątku wspólnego czy tez sposobu jego podziału, sąd wniosek w tym zakresie pozostawia bez rozpoznania. Dokonanie podziału majątku przy okazji sprawy rozwodowej jest najszybszym i najtańszym sposobem podziału majątku wspólnego, lecz jak już zostało wyżej wskazane jest on możliwy wyłącznie przy zgodnym wniosku małżonków w tym zakresie.
Ad. 3
z momentem orzeczenia rozwód lub separacji ustaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Od tego momentu małżonkowie stają się współwłaścicielami majątku w częściach ułamkowych i są uprawnienie do żądanie jego podziału. Podziału można dokonać zarówno w drodze umowy (forma aktu notarialnego jest wymagana, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość) albo na drodze sądowej – właściwy do orzekania jest sąd rejonowy. Opłata od wniosku (wpis w sądzie) wynosi 1000 zł.